2013 Bahar İnsan Hakları Hukuku Bütünleme Sınavı Model Cevaplar

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

2012-2013 Akademik Yılı İNSAN HAKLARI HUKUKU:
Bahar Yarıyılı BÜTÜNLEME Sınavı – 3 Temmuz 2013, saat 11:00-12:15

OLAY:

Papagonya, Batı Avrupa’da bir ada devletidir. Cumhuriyet ile yönetilir. Yakın geçmişte uzun süren derin ekonomik krizden yılan halk, demokratik bir seçimle aşırı muhafazakar bir partiyi tek başına iktidara getirmiştir. Liberal kapitalist ekonomik politika izleyen hükümet, kamu işletme ve mallarını özelleştirme yolu ile yabancı sermayeye açmıştır. Kısa dönemde yabancı yatırımlar ile ekonomik iyileşme ve siyasi istikrar sağlamıştır. Buna paralel olarak, insan hak ve temel özgürlüklerini sınırlayan yeni yasal düzenlemeler ile, baskıcı ve otokratik bir iktidar haline gelmeye başladığı için hem iç ve hem de dış eleştirilere maruz kalmaktadır.

Özelleştirilen toplu taşımacılığın zam görmesini protesto eden halk, sokaklara çıkarak, hükümet karşıtı gösterilere başlamış ve Bağımsızlık Meydanında kamp kurmuştur. Olaylara müdahale eden Papagonya polisi, hükümetin emri ile, o ana kadar barış icerisinde şiddetten uzak duran göstericilere karşı zırhlı araçlarla aşırı bir oranda kimyasal madde içeren basınçlı su, biber gazı ve lastik mermiler kullanmaya başlamıştır. Hükümet, göstericileri dış mihraklarla işbirliği yapan vatan hainleri olarak suçlamıştır. Olaylarda çok sayıda sivil halk ölmüş, ağır yaralanmış ve binlerce kişi ağır şiddet görmüştür.

Şiddet görenler arasında Arkadya vatandaşı Anna’da vardır. Anna, polise yabancı olduğunu ve astımı bulunduğunu söylemesine rağmen, polisin yüzüne biber gazı sıktığını ve gözatında sorgulaması sırasında tamamen çıplak bir şekilde bırakılarak, yabancı ajan-tahrikçi olduğunu itiraf etmesi için kendisine fiziksel ve psikolojik şiddet uygulandığını ve cinsel tacize uğradığını iddia etmektedir. Anna polisi dava etmek istemektedir ama kendisine yargı sisteminin bağımsız olmadığı ve hükümetin güdümünde olduğu söylenerek, vakit kaybetmeden sınır dışı edilir.

1.) Papagonya 1966 Uluslararası Medeni ve Siyasi Haklar Misakının tarafıdır ve buna EK Birinci İhtiyari Protokolü onaylayarak yürürlüğe koymuştur.

a.    Papagonya’nın olayla ilgili sözleşmesel yükümlülükleri neler olabilir?

* Toplanma ve gösteri yapma özgürlüğü (MSHM 21. Md) Ancak bu hak ulusal güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni, halk sağlığı veya genel ahlakı, barışcıl olmak sınırlamalarına tabi olabilir. Ama bu sınırlamalar demokratik toplum anlayışına uygun olmalıdır.

* Bu ifade özgürlüğünün (MSHM 19. Md) açığa vurulmasıdır. Gösteri, yürüyüş, toplantı yapma ve örgütlenme, bir düşünce, inanç, kanaat, tutum ve duygunun ifade edilme şeklidir. Ama barışcıl olmalıdır.

* İşkence veya zalimce, insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele veya cezaya tabi tutmamak (MSHM 5. Md) yükümlülüğüdür. Polisin orantısız fiziksel ve psikolojik şiddet uygulaması ve cinsel tacizde bulunması zalimane, insanlık dışı ve haysiyet kırıcı davranış olarak Kabul edilebilir mi sorusu tartışılmalıdır.

b.    Arkadya taraf olduğu Misakın 41. Maddesi uyarınca tanıma beyanında bulunduğu için, Papagonya’ya karşı bir hukuki hakka sahip olabilir mi?

MSHM 41. md'si İnsan Hakları Komitesine devletlerarası şikayet başvurusunda bulunma hakkını düzenler. Şikayet konusu, Papagonya'nın Misaktan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesidir. Ancak bu şikayet hakkı, her iki devletinde Misaka taraf olması ve 41. md uyarınca İnsan Hakları Komitesinin bu yetkisini bir özel beyan ile tanıması şartlarına bağlıdır. Papagonya'nın bu tanıma beyanında bulunmadığı için, böyle devletlerarası şikayet hakkı yoktur.

c.    Arkadya Misaka EK Birinci İhtiyari Protokole taraf değildir. Anna Papagonya’ya karşı bir hukuki hakka sahip olabilir mi?

* Misaka Ek Birinci İhtiyari Protokol bireysel şikayet başvurularında bulunma hakkını düzenler. Bunun için, şikayet edilen devletin hem Misaka taraf olması ve hem de Birinci İhtiyari Protokolu onaylamış olması gerekir. Böylece İnsan Hakları Komitesinin bireysel başvuruları incelemek yetkisini tanımış olur.

* Arkadya'nın Protokole taraf olmaması, Anna'nın dilekçe hakkını etkilemez. Çünkü mağdurun tabiyeti önem taşımaz. Önemli olan, Misakın ihlalinin Protokolu kabul eden Papagonya'nın yetki alanı içerisinde meydana gelmiş olmasıdır.

* Ancak Anna'nın bireysel başvurusu Papagonya iç hukukundaki yerel çarelerin tüketilmiş olması şartına tabidir. Papagonya yargı sisteminin bağımsız olmadığı ve hükümetin güdümünde olduğu gerçeği, bu yerel çarelerin objektif olarak etkisiz olduğunu gösterir ve bu şartın istisnasını oluşturur.

d.    Misak uyarınca Papagonya’nın maruz kalabileceği hukuki yaptırımlar neler olabilir?

* Devletlerarası şikayet başvurusu İnsan Hakları Komitesinin önüne gelmiş ise, Komitenin işlevi ilgili taraf devletleri dostane çözüme varmasınına katkıda bulunmaktan ibarettir. Yoksa çözüme dair nihai karar mercii değildir. Taraf devletler uzlaşsın uzlaşmasın, Komitenin rölü uyuşmazlık konusunu hakkındaki bilgiler ile, kendi görüşlerini içeren bir rapor hazırlamakla sınırlıdır.

* Bireysel şikayet başvuruları bakımından ise, İnsan Hakları Komitesi yargısal bir organ değildir ve kararlarının ilgili devlet üzerinde hukuken bağlayıcılığı yoktur. Ama Komite kararlarını ‘yargısal bir düşünce’ ile alır ve yüksek ‘ahlaki otorite’ taşır. Eğer şikayet edilen devlet hakkında verilen karara uymayı reddederse, bunu yıllık raporunda ilan eder ve aleyhine kamuoyu yaratır.

2.) Papagonya ve Arkadya 1950 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin tarafıdır.

a.    Papagonya’nın olayla ilgili sözleşmesel yükümlülükleri neler olabilir?

* Toplantı özgürlüğü (AİHS 11. Md) bir fikir veya amacı beyan veya açıklamak için bireylerin açık veya kapalı mekanlarda toplantı, gösteri ve yürüyüş vs yaparak bir araya gelmek hakkıdır. Barışcı olmalıdır ve asayişi bozmadan yapılmalıdır. Belli şartlarla sınırlanabilir.

* İfade özgürlüğü (AİHS 10. Md) devlet müdahalesi olmadan gösteri, yürüyüş, toplantı yapma ve örgütlenme yolu ile, bir düşünce, inanç, kanaat, tutum ve duygunun barişcıl olarak ifade edilme şeklidir. Demokratik toplumun özünü oluşturur.

* İşkence yasağı (AİHS 3. Md) hiç kimsenin işkence, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele ve cezaya tabi tutulamıyacağını öngörür. Bu yasağın hiçbir meşru istisnası yoktur.

b.    AİHS uyarınca Papagonya’ya karşı kendi vatandaşları bir hukuki hakka sahip olabilir mi?

Papagonya vatandaşları AİHS 34. Md uyarınca Papagonya devleti aleyhinde AİHM’e bireysel başvuruda bulunabilirler. Madde başvuru hakkına sahip olanları gerçek kişiler, hükümet-dışı örgütler ve birey grupları olarak sınıflamıştır. Bu şahıslardan birinin, sözleşme veya ek protokollerde belirtilen hakların taraf devletlerden biri tarafından ihlal edilmesinden ötürü mağdur olması halinde, diğer kabule şayanlık şartlarını yerine getirmek kaydıyla, AİHM’ne bireysel başvuruda olabilir.  Bu şartlar iç hukuk yollarının tüketilmesi, iç hukuktaki nihai karardan itibaren 6 aylık başvuru süresi ve diğer bazı özel şartlardır.

c.    AİHS uyarınca Arkadya, Papagonya’ya karşı bir hukuki hakka sahip olabilir mi?

AİHS 33. Md uyarınca Arkadya, sözleşme veya ek protokollerde belirtilen hakların Papagonya tarafından ihlal edilmesinden ötürü, AİHM’ne devletlerarası şikayet başvurusunda bulunabilir. Bunun için Arkadya’nın mağdur olması aranmaz. Bu hakkın kullanılması mütekabiliyet şartına tabi değildir. Bu usül Protokol No. 11 ile yeniden düzenlenmiş ve işlerliği arttırılmıştır.

d.    AİHS uyarınca Anna, Papagonya’ya karşı bir hukuki hakka sahip olabilir mi?

* Anna, AİHS 34. Md uyarınca Papagonya devleti aleyhinde AİHM’e bireysel başvuruda bulunabilir. Gerçek kişi olarak, sözleşme veya ek protokollerde belirtilen hakların taraf devlet Papagonya tarafından ihlal edilmesinden ötürü mağdur olmuştur. Özellikle Polis tarafından yabancı olduğu için ayırımcılığa tabi kılınması ve insanlık dışı veya onur kırıcı muameleden mağdur edildiği şüphesizdir.

* Anna’nın aleyhine başvurduğu Papagonya’nın vatandaşı olması gerekmez; önemli olan onun yargı yetkisinin bulunduğu alanda mağdur olmasıdır.

* Diğer kabule şayanlık şartlarını bakımından, iç hukuk yollarının tüketilmesi, iç hukuktaki nihai karardan itibaren 6 aylık başvuru süresi ve diğer bazı özel şartlar (yazılı imzalı başvuru+prima facie ihlalin olması+mesnetsiz olmaması+hakkın kötüye kullanılmaması vs)dır. Papagonya yargı sisteminin bağımsız olmadığı ve hükümetin güdümünde olduğu gerçeği, bu yerel çarelerin objektif olarak etkisiz ve sonuç vermeyecek olduğunu gösterir ve bu şartın istisnasını oluşturur.

e.    AİHS uyarınca Papagonya’nın aleyhine verilen yargı kararlarına uyması nasıl sağlanır?

Protokol No. 11 şikayet başvurusu usüllerini köklü bir şekilde değiştirmiştir: davanın taraflari AİHM kesin hükmü ile bağlıdır. Mahkemenin kesin hükmüne uymayı denetlemek Bakar Komitesine bırakılmıştır.

* Bakanlar Komitesi Mahkeme kararlarının icrasını temin etmek üzere, aleyhine kesin karar verilmiş olan taraf devlete uyma konusunda uygun sureli bir ihbar verir.

 *Bundan sonra, uymayan taraf devlete karşı Komite, üçte iki çoğunlukla alınacak bir karar ile, meseleyi AİHM Genel Kurulunun muhakemesine götürür.

* Böylece, Mahkeme bu tür bir sözleşmeci tarafın AİHS 46. Md altında yükümlülüklerini yerine getirmede başarısız olduğunu yargı kararıyla ilan etmek üzere yetkili olacaktır.

3.) Anna’ya Papagonya polisi tarafından kendisine yapılan kötü muameleye karşı yukarıdaki sözleşmelerin dışında bakmasını önerebileceğiniz başka evrensel ve bölgesel (Avrupa’da) nitelikte uluslararası sözleşmeler varmıdır?

Evrensel olarak, 1984 BM İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık-dışı veya Aşağılayıcı Muamele ya da Cezaya Karşı Sözleşmesi;

Bölgesel olarak, 1987 Avrupa İşkencenin ve İnsanlık-dışı veya Aşağılayıcı Muamele ya da Cezanın Önlenmesi Sözleşmesi.